W świetle prawa pracą na wysokości jest każda praca, która jest wykonywana na powierzchni znajdującej się na wysokości minimum 1 m ponad poziomem ziemi lub podłogi.
Prace na dachu, tak jak wszystkie prace wysokościowe, są obciążone wysokim ryzykiem. Według danych GUS, upadki z wysokości stanowią więcej niż 30 % wszystkich wypadków przy pracy.
Każdy pracodawca powinien więc precyzyjnie sformułować wymogi w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy na wysokości. Przede wszystkim powinien on zadbać o nadzór nad całością prac odpowiednio wykwalifikowanych osób, ale również zapewnić właściwe instrumenty zabezpieczające.
Kluczowe znaczenie ma tutaj należyte rozplanowanie prac wysokościowych. Musi być ono uzależnione przede wszystkim od: usytuowania budynku, nachylenia dachu, jego konstrukcji i materiałów, z jakich został zrobiony, a także od prawdopodobieństwa dostępu do miejsca prac osób nieuprawnionych. Konieczne jest również rozpoznanie potencjalnych zagrożeń, a także zadbanie o właściwe środki zapobiegawcze.
Pracodawca razem z inwestorem oraz kierownikiem budowy powinien więc opracować szczegółowy plan dotyczący prac na wysokości.
Pamiętajmy również, że wykonawca robót budowlanych, przy których istnieje niebezpieczeństwo upadku z wysokości powyżej 5 m, powinien zgodnie z prawem sporządzić instrukcję ich przeprowadzenia. W celu zapewnienia asekuracji, prace na wysokości powinny być wykonywane przez minimum dwie osoby.
Prace na wysokości muszą się wiązać z dużą dyscypliną:
1. W przypadku dachów mających pokrycie o niskiej obciążalności powinno się montować specjalne mostki zabezpieczające.
2. Po skończonej pracy lub w czasie przerwy wszelkie narzędzia i materiały należy usunąć z dachu lub zabezpieczyć w taki sposób, aby uniemożliwić ich upadek z wysokości.
3. Transport materiałów musi się odbywać w taki sposób, aby uniemożliwić ich zahaczenie o konstrukcję budynku.
4. Z wyjątkową dbałością należy zaplanować transport gorącego lepiku.
5. Prace na wysokości mogą być wykonywane tylko przy właściwej pogodzie – muszą być one przerwane po zapadnięciu zmierzchu, przy gęstej mgle, opadach śniegu lub deszczu, a także przy silnym wietrze.
Zgodnie z prawem, na powierzchniach znajdujących się na wysokości ponad 1 m nad poziomem ziemi lub podłogi, na których przebywają pracownicy, należy zamontować balustrady złożone z poręczy ochronnych umiejscowionych na wysokości minimum 1,1 m i z krawężników o wysokości minimum 0,15 m. W połowie wysokości między krawężnikiem i poręczą należy umieścić poprzeczkę.
Prace wysokościowe należy planować i realizować w taki sposób, aby pracownik nie był zmuszony do wychylania się poza balustradę.
W przypadku prac na rusztowaniach oraz na wiszących podestach ruchomych, na wysokości ponad 2 m od poziomu podłogi lub ziemi konieczne jest:
1. Zapewnienie odpowiedniej wytrzymałości i stabilności rusztowań.
2. Zapewnienie bezpieczeństwa komunikacji pionowej i swobodnego dojścia do miejsca robót.
3. Dokonanie odbioru technicznego rusztowania przed rozpoczęciem jego użytkowania.
Do najważniejszych środków zabezpieczających przed upadkiem z wysokości zaliczamy tak zwane środki ochrony zbiorowej, a więc: siatki ochronne i siatki bezpieczeństwa, balustrady oraz rusztowania ochronne. W sytuacji, kiedy niemożliwe jest użycie tych środków, możemy skorzystać ze środków ochrony indywidualnej, na przykład szelek bezpieczeństwa. W takich przypadkach jednak konieczny jest stały nadzór nad robotami oraz duże zdyscyplinowanie pracowników.
Również transport materiałów na dach powinien zostać właściwie zaplanowany, co pozwoli skrócić czas pracy i tym samym zmniejszyć ryzyko wypadku. Zaleca się ograniczenie transportu ręcznego na rzecz transportu mechanicznego z użyciem: dźwigów budowlanych, żurawi, wciągarek, rur, rynien zsypowych i rękawów. Szczególnie niebezpieczne może być zrzucanie przedmiotów z dachu. Może ono skutkować upadkiem z wysokości. Strefa niebezpieczna powinna zostać oznakowana i wygrodzona. Należy także uniemożliwić dostęp osób nieuprawnionych do obszarów zagrożonych upadkiem materiałów.
W przypadku prowadzenia prac blisko krawędzi dachu o nachyleniu do 20 % albo dachu płaskiego, pracownik powinien być właściwie zabezpieczony przed upadkiem. Jeżeli nachylenie dachu jest większe niż 20 %, przy braku rusztowań ochronnych, pracownik powinien skorzystać ze środków ochrony indywidualnej albo z innych instrumentów zabezpieczających.
Wejście na dach i zejście z niego może odbywać się przy użyciu:
1. Drabiny. Pamiętajmy jednak, że sprawdza się ona tylko przy krótkotrwałych pracach i przy niedużych różnicach poziomów.
2. Rusztowania zamontowanego w miejscu prac dachowych. Musi mieć ono odpowiedni pion komunikacyjny, który umożliwi dostęp do krawędzi dachu, bezpieczne wejście na dach oraz przechowanie materiałów w czasie trwania prac.
3. Rusztowania wieżowego mobilnego lub stojakowego.
4. Mechanicznych środków transportu, na przykład ruchomych podestów.
Zanim przystąpią do robót, pracownicy powinni zostać poddani specjalnemu instruktażowi dotyczącemu przede wszystkim:
a) sposobu wejścia na dach i zejścia z niego,
b) sposobu transportu materiałów na dach,
c) właściwych środków zabezpieczających przed upadkiem z dachu.
Przed przystąpieniem do pracy pracownik powinien przedstawić pracodawcy orzeczenie o braku przeciwwskazań do pracy na wysokości. Musi zostać on również poddany ogólnemu badaniu lekarskiemu.
Przy pracach dekarskich wykonywanych na dachach płaskich obowiązkowe jest używanie szelek ochronnych zapobiegających upadkowi z wysokości oraz odpowiedniego obuwia roboczego, które ochroni stopy przed zranieniami.
Aby zapewnić bezpieczeństwo osób pracujących przy krawędzi dachu i na wąskich gzymsach, stosuje się stałe systemy kotwiczące dla sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości. Zapewniają one odpowiednią asekurację. Właściwie zaprojektowany i zamontowany system kotwiczący stanowi optymalne rozwiązanie kwestii ochrony przed upadkiem z wysokości. Wskazane jest stosowanie systemów zgodnych z normą EN 795. Parametry ochronne i użytkowe tych systemów zgodne są z przepisami bezpieczeństwa pracy.
System asekuracyjny można zamontować właściwie na każdym obiekcie. Najlepszym rozwiązaniem jest zaplanowanie elementów kotwiczących w fazie projektowania obiektu. Jednak zamontowanie urządzenia kotwiczącego jest możliwe także na budynkach już istniejących.
Punkty kotwiczące muszą mieć właściwą stabilność i wytrzymałość. Jeżeli mają one certyfikat i są właściwie oznakowane, wówczas mocowanie sprzętu asekuracyjnego nie powinno przysporzyć nam kłopotów. Jeżeli jednak brakuje takich punktów, jesteśmy zmuszeni wykorzystać do kotwiczenia któryś z elementów konstrukcji, na przykład komin.
Stałe systemy kotwiczące mogą występować w formie szyn z wózkami kotwiczącymi, kotew lub lin stalowych. Urządzenia te są związanie z obiektem w sposób trwały.
Słupki kotwiczące są to urządzenia umożliwiające zakotwiczenie sprzętu ochronnego do miejsca zaczepowego, które znajduje się u szczytu słupka. Są one związane z konstrukcją dachu w sposób trwały, a ich wysokość wynosi zazwyczaj do 1 metra.
Poziome systemy kotwiczące z prowadnicą linową chronią przed upadkiem, umożliwiając jednocześnie swobodne przemieszczanie się w poziomie. Sprzęt chroniący może zostać przymocowany w dowolnym punkcie liny.
Pamiętajmy, że punkty kotwiczące z certyfikatem oraz poziome systemy ochrony powinny być kontrolowane w cyklu rocznym. Jeżeli kontrola nie została przeprowadzona w koniecznym terminie, nie należy korzystać z urządzenia.
